Oddychanie brzuszne u dzieci nie jest tylko nawykiem – to fizjologiczna konieczność wynikająca z ich budowy anatomicznej i etapu rozwoju układu oddechowego. W tym wpisie wyjaśniam, dlaczego niemowlęta i małe dzieci oddychają głównie brzuszkiem, jakie są tego przyczyny oraz co można z tym zrobić z perspektywy terapeutycznej.
Klatka piersiowa u dzieci: okrągła, elastyczna, ale…
U najmłodszych dzieci żebra ustawione są niemal poziomo, co utrudnia charakterystyczny dla dorosłych ruch „rączki od wiadra” zwiększający objętość klatki piersiowej. Ich przekrój jest bardziej okrągły niż owalny, a cała klatka zdominowana jest przez chrząstki. Daje to elastyczność, ale też ogranicza efektywność pracy pompy oddechowej. W efekcie dzieci oddychają głównie przeponą, bez znacznego udziału mięśni międzyżebrnych.
Mięśnie oddechowe: jeszcze niegotowe
Mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne i zewnętrzne u niemowląt są słabo rozwinięte. Nie potrafią jeszcze efektywnie wspierać poszerzania klatki piersiowej. Ich rola ogranicza się do stabilizacji, a nie aktywnej pracy oddechowej. Pozycja żeber i kształt klatki piersiowej wymusza bardziej płaskie ułożenie przepony, co dodatkowo obniża jej efektywność.
Oddychanie torem brzusznym: fizjologiczny standard
Brak kompetencji mięśni międzyżebrnych i posturalnych w pierwszych miesiącach życia sprawia, że dzieci głównie oddychają torem brzusznym. Wzorzec ten obserwujemy już u kilkutygodniowego niemowlęcia. U dorosłych z kolei dominuje oddech dolnożebrowy, związany z aktywnością mięśni bocznych i rozszerzaniem klatki piersiowej.
Mięśnie oddechowe się uczą
Mięśnie oddechowe niemowląt mają przewagę włókien typu II, które są bardziej podatne na zmęczenie. Dlatego dzieci (szczególnie wcześniaki) są bardziej narażone na zmęczenie oddechowe przy zwiększonej częstości oddechów. Wraz z wiekiem rośnie udział włókien typu I, odpornych na zmęczenie. U dwulatka stanowią już 55%.
Rozwój a zmiana wzorca oddechowego
Wraz z pionizacją postawy i aktywizacją mięśni posturalnych, zmienia się ustawienie żeber i kształt klatki piersiowej. Orientacja żeber przechodzi z poziomej na bardziej ukośną, co umożliwia przejście z oddechu brzusznego na bardziej efektywny oddech dolnożebrowy.
Co można zrobić terapeutycznie?
- Promowanie oddechu przeponowego – poprzez łagodne, dostosowane do wieku dziecka ćwiczenia oddechowe.
- Stymulacja mięśni oddechowych i posturalnych – poprzez odpowiedni ruch, zabawę i terapię.
- Edukacja rodziców i opiekunów – by rozumieli, jak wspierać naturalny rozwój oddechowy dziecka.
Pomysły na takie działania znajdziesz w kursie „Oddech i ruch w terapii dzieci”.
Bo dzieci to nie mali dorośli – także, a może przede wszystkim, w oddychaniu.
