Normalna często oddechów osoby dorosłej to zazwyczaj 12-20 oddechów na minutę (przeciętnie 14-16 oddechów/min). Na parametr ten ma wpływ wiele czynników metabolicznych i niemetabolicznych, m.in: wiek, poziom wytrenowania oraz stan ogólnego zdrowia. Monitorowanie tempa oddychania może nam więc wiele powiedzieć o nas samych 🙂
Częstotliwość oddychania (RR) to ilość wykonywanych cykli oddechowych w czasie 1 minuty. Oddechy te zapewniają adekwatny poziom wymiany gazowej, który utrzymuje równowagę biochemiczną organizmu. Równowagę, która jest potrzebna do optymalnego działania wszystkich układów. Odpowiednie dostosowanie wymiany gazowej wspiera więc homeostazę organizmu.
Celem oddychania jest dostarczanie odpowiednich ilości tlenu do komórek i usuwanie z nich nadmiaru CO2. Rytm oddechowy, który utrzymuje odpowiednią wymianę gazową regulowany jest na poziomie centralnego ośrodka oddechowego, który znajduje się w rdzeniu przedłużonym. Ośrodek ten zbiera informacje z licznych receptorów, które monitorują poziom tlenu i CO2 w organizmie. Najczęściej gdy poziom tego drugiego wzrasta, ośrodek centralny inicjuje wydech. Jednak nie jest to jedyny regulator rytmu oddychania: RR jest również regulowane przez części mózgu zaangażowane w przetwarzanie emocji (ciało migdałowate!) oraz wyższe ośrodki korowe (odpowiedzialne za świadomość, myślenie oraz kontrolę motoryczną).
RR na poziomie 12-20 oddechów na minutę zapewnia utrzymanie równowagi między tlenem i CO2 w ciele, przy działaniu licznych metabolicznych oraz niemetabolicznych czynników. Oznacza to, że w ciągu zwykłego, „nudnego dnia” nasza RR jest w tym przedziale (o ile jesteśmy zdrowi!). Z kolei RR dzieci jest wyższa i różni się w zależności od wieku dziecka (patrz ramka). Na przykład noworodek wykonuje średnio ok. 45 oddechów na minutę! Zdrowa osoba dorosła taką RR osiąga przy ciężkich ćwiczeniach fizycznych.
Przedział ten jest dosyć szeroki, ponieważ jest wiele czynników, które wpływają na ten parametr. Dodatkowo manualna metoda pomiaru (samodzielne liczenie oddechów) nie jest idealna i obarczona jest błędem, a obiektywne narzędzia pomiarowe są kosztowne. Cóż… im bardziej myślimy o oddechu i liczeniu tym wolniej oddychamy. Ja mam swoje sposoby na liczenie oddechów moich pacjentów 😀
Jednak badania pokazują, że parametr ten może nam dużo powiedzieć o naszym stanie i zdrowiu. Osoby o lepszym zdrowiu i poziomie wytrenowania będą miały spoczynkowe RR nieco niższe niż osoby chore lub niewytrenowane. Poza tym RR jest wrażliwa na bodźce, które nie są bezpośrednio związane z wymaganiami metabolicznymi organizmu (patrz grafika). Ponadto RR służy również do oceny stanu pacjenta w warunkach szpitalnych, a szczególnie pacjentów w stanie krytycznym – tutaj najbardziej niepokojące są parametry RR < 9/min oraz > 25/min.
RR zmienia się pod wpływem:
- Stresu emocjonalnego
- Obciążenia poznawczego (myślenia)
- Chorób układu krążenia oraz u. oddechowego
- Duszności
- Zimna i hipertermii
- Gorąca
- Wysiłku fizycznego i zmęczenia
- Bólu
Warto też zaznaczyć, że świadome (kontrolowane) oddychanie wolniejszym tempem – najczęściej mówi się o ok. 6 odd/min – ma potencjał uspokajający oraz regulujący układ autonomiczny. Stosowanie takiego tempa oddychania redukuje poziom stresu i wykorzystywany jest przez wiele technik relaksacyjnych i medytacyjnych. Jednak nie jest to tempo oddechu, które odpowiada na wszystkie, codzienne zapotrzebowania metaboliczne i behawioralne organizmu. Korzyści z tego tempa oddychania będziemy mieli już przy regularnych kilku/kilkunastu minutowych sesjach treningu wolnego oddychania.
Jednak spontaniczny oddech, taki gdy czytasz ten post siedząc na kanapie, powinien wynosić ok 14 oddechów na minutę 🙂
Żródła:
Nicolò A, Massaroni C, Schena E, Sacchetti M. The Importance of Respiratory Rate Monitoring: From Healthcare to Sport and Exercise. Sensors (Basel). 2020 Nov 9;20(21):6396.
Kulus M, Krenke K „Pulmonologia dziecięca”
Fleming S, Thompson M, Stevens R, Heneghan C, Plüddemann A, Maconochie I, Tarassenko L, Mant D. Normal ranges of heart rate and respiratory rate in children from birth to 18 years of age: a systematic review of observational studies. Lancet. 2011 Mar 19;377(9770):1011-8.
